ارزیابی اثرات پدیده گردوغبار بر کیفیت زندگی روستاییان(مطالعه موردی روستاهای حوزه نفوذ شهر اهواز (بخش حمیدیه)

در سال های اخیر، پدیده گردوغبار به عنوان یکی از اشکال آلودگی جوی و مخاطرات طبیعی با منشاء اقلیمی، از بحث برانگیزترین پدیده های طبیعی است که در ابعاد جهانی، منطقه ای، ملی و محلی با شدت و میزان متفاوت شکل گرفته است. در این راستا، یکی از آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوب آن تحت تاثیر قرار دادن کیفیت زندگی انسان،اقتصاد، سلامت و وارد کردن خسارت به منابع زیستی جوامع روستایی است. پژوهش حاضر، با هدف ارزیابی اثرات پدیده گردوغبار بر کیفیت زندگی روستاییان در سه بعد اجتماعی، اقتصادی و محیطی انجام گرفته است.نوع پژوهش توصیفی پیمایشی ، از لحاظ هدف کاربردی است. اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه ای و میدانی و همچنین پرسشنامه جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق تعداد 13 روستای بخش حمیدیه می باشد که به کمک فرمول کوکران، 323 خانوار روستایی به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. همچنین از میان ایستگاه-های هواشناسی استان تعداد ده ایستگاه انتخاب و دوره ی آماری پانزده ساله (2010-1996) تعیین شد.در این پژوهش با کمک 14 شاخص و 76 گویه، اثرات پدیده گردوغبار بر سه بعد اجتماعی، اقتصادی و محیطی کیفیت زندگی روستاییان مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری کمی( توصیفی و استنباطی) و نرم افزارهای spss و arc gis استفاده شده است. نتایج تحلیل شرایط طوفانی گردوغبارنشان دادکه بیشترین میزان روزهای گردوغباری استان خوزستان با منشاء فرامحلی بوده که در سالهای اخیر روند افزایشی داشته است.در مقابل روزهای گردوغبار با منشاء محلی روند کاهشی داشته است. همچنین توزیع مکانی روزهای گردوغبار با پراکنش سکونتگاه های روستایی در سطح استان خوزستان رابطه معکوس دارد و با حرکت از غرب به شرق استان از فراوانی وقوع و شدت گردوغبار در سطح روستاها کاسته می شود.با این وجود روستاهای واقع در شمال، شمال غرب و غرب استان بیشتر از سایر نقاط استان در معرض گردوغبار قرار دارند.همچنانکه وقوع گردوغبار در دوره ی گرم سال بیشتر از دوره ی سرد سال است.نتایج ارزیابی اثرات گردوغبار نشان داد که وقوع گردوغبار و شدت یافتن آن باعث کاهش مطلوبیت شرایط کیفیت زندگی و عدم رضایت روستاییان شده است. در مرحله اول، گردوغبار بیشترین میزان اثرگذاری را بر بعد اجتماعی و سپس ابعاد محیطی و اقتصادی زندگی روستاییان داشته است. میان روستاهای مورد مطالعه به لحاظ شدت و میزان آسیب پذیری از گردوغبار تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین میان شدت و میزان آسیب پذیری روستاها از گردوغبار و سطح توسعه یافتگی (برخورداری)، سطح و قابلیت دسترسی، میزان جمعیت و فاصله از مراکز شهری همبستگی قوی و معکوس وجود دارد.در این میان تغییرات دو متغیر توسعه یافتگی (برخورداری روستاها) و سطح دسترسی روستاییان عاملی تعیین کننده در میزان و شدت آسیب پذیری از گردوغبار به شمار می آید.